KOLON VE PERDE TİPLERİ
Betonarme yapılar kiriş – kolon ve/veya perdelerden oluşan çerçevelerden oluşur. Çerçeveleri üç grupta toplayabiliriz.
-Sadece kolonlardan oluşan çereçeveler
-Kolonlarla birlikte perde duvarları da olan çerçeveler
-Sadece perdelerden oluşan çerçeveleri
Birinci derece deprem bölgesinde bulunan İstanbul’da çerçevelerin deprem kuvvetlerine göre tasarımı özellikle önemlidir. Çerçevelerin ana taşıyıcı elemanı olan kolon ve perdelerin tasarımlarından bahsederken bu noktaya önem verilecektir.
KOLON VE PERDE İLE İLGİLİ YARDIMCI NOTLAR
-Kolon ve perde tasarlarken dikkat edilecek noktalar.
-Uyulması gereken şartlar
-Emniyet ve taşıma gücü yöntemleriyle hesap örnekleri
-Konstrüktif esaslar.
TASARIMDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR
Yapı malzemelerini ele alırken bu malzemelerin nasıl hesap edileceği kısmın üzerine düşmek kadar
Hatta ondan da fazla bu elemanların tasarım felsefeleri üzerinde durmak daha faydalı olacaktır. İyi tasarlanmamış bir yapıda, elemanların hepsi ne kadar iyi hesaplanmış olursa olsun, statik proje ne karar iyi çizilmiş olursa olsun binanın tümünde aksaklıklar ortaya çıkacaktır. Alt kısımda depreme dayanıklı betonarme çerçevelerin tasarımında örnek olabilecek bazı ilkeler verilecektir:
-Yapıların düşük ölçekli depremlere elastik enerji olabilecek en şiddetli depreme de plastik enerjisiyle karşı koyabilmesi, çağdaş deprem mühendisliğinin temel ilkesidir. Küfrevi mühendislikteki uzman mühendisimiz aynı zamanda deprem mühendisidir. Buna dayanarak sistemde kolon-kiriş birleşim yerleri büyük önem elde etmektedir çünkü kolon-kiriş kaynak yerleri ne kadar fazla ve rijitse yani sertse mafsallaşma da o kadar fazla olur. Mafsallaşma da enerji yutma kapasitesini yükselteceğinden yapının yüksek şitterli depremlere dayanma ihtimali de daha yüksek olacaktır. Yüksek enerji yutma kapasitesine sahip bu çerçeveleri düktil yani sünek çerçeveler olarak adlandırabiliriz. Yapılarda düktilliteyi arttırmak için tekrardan belirtilen noktaların üzerine düşülmelidir.
-Kolonlarda meydana gelecek hanar yapının tümünü göçürebileceğinden mafsallaşmanın kolonlarda değil de kirişlerde oluşmasını sağlamalıdır. Bunun için
Kolonlar kirişlerden daha rijit olmalıdır. Kolonların moment taşıma kapasiteleri, kendilerine saplanan aynı doğrultudaki kirişlerin moment taşıma kapasitelerinden daha fazla veya buna eşit tutulmalıdır.
-Çerçevelerde düzgün bir mafsallaşmanın en büyük şartı kolon-kiriş birleşim yerlerinde betonun güzel bir şekilde sarılmasıdır. Bunun için kolonların alt ve üst uçlarında kirişlerde de her iki uçta etriye sıklaştırmasına dikkat edilmelidir. Özellikle dış kolonlarda kolon içinde de etriyeler mutlaka devam ettirilmelidir.
-Deneyimler, eksenel yükü daha fazla olan kolonların deprem bakımından uygun olmadığını kolona moment sıfır iken taşıyabileceği eksenel yükün yaklaşık %40-42 sinin taşıttırılması gerektiğini göstermektedir. Diğer bir söyleyişle kolon, çekme kırılması olacak şekilde boyutlandırılmalı ve donatılmalıdır.
-Kolonlarda düktiliteyi arttıran bir diğer etken BS20 (B225) veüstü yüksek dayanımlı beton kullanmak ve boyuna donatı yüzdesini yüzde birin altına düşürmemektir. İstanbul gibi 1. Deprem bölgesinde bulunan yerlerde “statikçe gerekli kesit” e göre donatı yüzdesinde azaltma yapmaktan kesinlikle kaçınılmalıdır! Statik Proje bu duruma göre çizilmelidir.
Perde Yerleştirirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
-Son yılların tecrübelerinden 8-10 kat yüksekliğindeki yapılarda kolon-perdelerden oluşan çerçevelerin, yalnız kolonlu çerçevelere göre depreme karşı daha iyi hareket ettiği görülmüştür. Ancak perdeleri yerleştirirken şu noktalara dikkat edilmelidir:
Perdeler sistemde burkulma yaratmayacak şekilde konulmalıdır.
Zemin katta devam etmeyen perdelerden kaçınılmalıdır. (Bütün tuğla duvardan oluşan bölme duvarlarının da zemin katta bulunmaması, zemin kat kolonlarına büyük kesme kuvvetleri getiren mahzurlu bir olaydır) Perdeler üst katlarda da devam ettirilmeyecekse, kesme kuvvetlerinin burada yoğunlaşacağı hesaba katılarak, bu kesitlerde etriyeler sıkıştırılmalı ve etriye çapları genişletilmelidir.
Yükseklik/Duvar genişliği oranı 0.5ten küçük olan perdeler ve az katlı yapılardaki perdeler, esas olarak kesme kuvvetinin etkisine göre yapılmalıdır. Aynı durum en uzun boyutu serest kat yüksekliğinin yarısı ile üçte biti arasında olan kolonlar için de geçerlidir. Aynı anda, bir sebeple boyları hesaplanandan daha azaltılan düşey elemanlarda etriye tavsiyesine gidilmelidir.
Perdelerde düktiliteyi arttırmak için donatının %80’i uçlarda yoğunlaştırılmalıdır.
Perde temellerine önem verilmelidir.
Umuyoruz ki bu yazımız inşaat mühendislerine yardımcı olmuştur.
